Зошто на луѓето едноставно им е тешко да ги сакаат другите?

Распространета е заблуда дека луѓето во најголем број се сакаат себеси. Вистината е токму спротивна …

Не е претерување да се мисли дека најголемата несреќа за луѓето и оваа планета на која живеат – понекогаш комплетна, понекогаш и делумна – е неможноста на голем број луѓе да сакаат.

Исто така не ми се чини претерана мислата дека целото човештво и земјата под него се одржува пред се од оние малку луѓе кои се во можност да сакаат.

Се сеќавам на една стара еврејска легенда која вели дека светот почива на триесет и шест праведни луѓе и дека со губење на само еден од нив, страдањата на светот би станале толку тешки и сурови, што ќе можат да ја отрујат душата на едно дете.

Зарем овој број на праведници во светот не започна да се намалува?

Многу е веројатно дека многумина би биле изненадени кога ќе чујат дека само мал број на луѓе се навистина способни за љубов. Проверувајќи се себеси, би се запрашале: зарем не дадоа толку доказ за нивната љубов кон родителите, децата, посиромашните роднини, зарем не дадоа придонеси за несреќниот, зарем не покажаа љубов кон татковината кога ја бранеа?

Откритијата на модерната психологија и психопатологија за суштината на човековата природа и скриените потенцијали што делуваат од несвесната психа и во основа ја контролираат човековата постапка, во голема мерка му ја негираа на човекот украсената слика што ја создаде за себе и за која веруваше дека може да ја одржи трајно. На крајот на краиштата, доволно е да се започне од едно едноставно прашање: зошто толку зло, несреќа и неправда во светот кога повеќето луѓе се убедени во исправноста на нивните постапки, искреноста на нивните намери и искреноста на нивната љубов?

Треба, секако, пред сè да го дефинираме концептот на љубовта, што не е едноставно. Со избегнување на одење во крајности и зголемување на љубовта кон недостапен престол, „чиста, идеална, платонска љубов“ или намалување на љубовта кон подобар израз за задоволување на основните инстинктивни потреби, или само „маскирана себичност“, ќе биде доволно да се користат зборовите на еден одличен психоаналитичар.

Ото Фенихел вели: „За љубовта може да се зборува само кога размислувањето за некој предмет достигнува таков степен што не може да се задоволи сопственото задоволство ако не е задоволен и самиот предмет“. Ако не ги земеме овие зборови на Фенихел буквално, тогаш сме на добар пат да го разбереме концептот на љубовта. И, тогаш љубовта повеќе нема да ни изгледа како момент на инспирација или случајна спонтаност на чувствата, туку како задача и напор.

Без да навлегуваме во сложеното потекло на нашата потреба од љубов, и не само потребата да примаме љубов од другите, туку и поважното, да даваме љубов на другите (и без свесно или почесто несвесно очекување дека ќе биде возвратна или на кој било начин и во кое било време „наплатена“), сакаме да ги претставиме најчестите причини зошто луѓето не се во можност да сакаат, или, како што истакнавме во насловот, тешко можат да сакаат.

Ние се приближуваме кон тешкотиите да се сака исклучиво како дијагностичари и ги гледаме само од психолошки аспект, свесно воздржувајќи се од тоа да бидеме и терапевти или да гледаме на овој проблем од некоја друга, секако значајна и оправдана гледна точка.

Не знам дали некој е во состојба да сака ако не бил сакан.

Или, со други зборови, колку повеќе и со каква сила сме биле сакани во детството, толку повеќе ќе можеме да ги сакаме другите. Родителите кои не сакале дете или сакале едно, но веднаш по раѓањето, од која било трагична причина, што можело да дојде однадвор или од самите родители, навистина не го прифатиле или сакале ова дете, тие создаваат, честопати без нивна волја, услови на патолошки детски развој.

Иако со право е истакнато дека љубовта и на двајцата родители е неопходна за правилен ментален раст на детето, има многу примери во животот кои покажуваат дека понекогаш доволна е љубовта само на еден родител. Под услов да се избегне прекумерна, па дури и болна, љубов на детето.

Тешко е за луѓето да сакаат бидејќи ја искусиле љубовта од нивните родители измешана со омраза, грубост и суровост.

Прво, треба да се разјасни со илузијата дека постои човек (што значи и родител) кој би можел да негува чиста љубов кон секого, и во некој имагинарен, непрекинат тек. Во длабочините на своето битие, човекот е амбивалентен, склони да сака или мрази иста личност или предмет. Има многу примери во животот, особено во врските родители-дете или во љубовните врски, каде некоја „голема љубов“ се претвара во дива омраза. Но, и обратно, иако поретко, таа омраза се преведува во љубов.

Токму заради оваа непостојаност на човековата природа, што доаѓа од присуство на „добро“ и „зло“ кај човекот (што христијанската култура на Западот ја доживеа и потенцираше посилно од азиската на Исток), детето доживува рано, јас би рекол на архетипски начин, овој дуализам и рано стекнува голема неизвесност во врска со врската

Да земеме само како пример, а не ретко, дека детето доживеало ненадејна промена на расположението на еден од родителите за само еден ден – и тоа особено силно ги доживува емоциите на неговите родители.

Љубовта и омразата се менуваат со брзина на промените на пролетното небо. Детето тогаш нема друг избор освен да – со оглед на тоа што ја доживеало оваа промена преку страв – или да се развива понатаму со идентификација со своите родители, постепено станува како родителите или да стекне недоверба кон сите.

Сакајте го ближниот свој како себе.

Така вели старата мудрост. Една од најважните причини зошто луѓето не сакаат или тешко им е да сакаат друг, е тоа што тие не се сакаат себеси. Постои раширена заблуда дека повеќето луѓе се сакаат себеси. Вистината е обратно. Познатиот француски писател Монтерлан со право напишал: „Убеден сум дека најголемиот непријател на човекот е во самиот себе“.