Панични нарушувања, страв и депресија: Што му прави стравот од пандемијата и изолацијата на нашиот мозок?

На почетокот на 20-тата Недела на мозокот, за Universitas portal пишува проф. д-р sc. Горан Шимиќ, невролог од Хрватскиот институт за истражување на мозокот.

Во времето пред пандемијата, барем едно од 10 лица за една година би доживеало напад на паника, а сега тој процент е секако поголем. Повеќето луѓе се опоравуваат од спорадичен напад на паника без стручна помош или третман, но некои развиваат панично растројство со текот на времето.

Пандемијата на Ковид-19 и изолацијата доведоа до хиперреактивност на амигдалата кај многу луѓе или низок праг за нивно активирање. Поради хиперактивна амигдала, или хипоактивен префронтален кортекс (со кој свесно се обидуваме да го контролираме стравот), може да се појават разни состојби на вознемиреност.

Повеќето луѓе се опоравуваат од спорадичен напад на паника без стручна помош или третман, но некои развиваат панично растројство со текот на времето затоа што повеќе не можат јасно да ги разликуваат заканувачките стимули од неутралните, па затоа постои несоодветен страв од одредени предмети, луѓе или ситуации.

Иако се многу непријатни, нападите на паника не се директно опасни за здравјето и можат да се манифестираат преку каква било форма на анксиозно растројство (генерализирано анксиозно растројство, посттрауматско стресно нарушување, опсесивно-компулсивно нарушување, социјални фобии) или да се појават во изолација. Во напад на паника, кој обично достигнува максимум по десет минути, и скоро никогаш не трае подолг од триесет, покрај чувството на голем страв (губење на контрола, отуѓување од околината и другите луѓе, смрт), амигдалата силно го активира автономниот нервен систем, особено неговиот симпатичен дел, така што пациентот чувствува забрзано чукање на срцето, притисок или болка во градите, хипервентилира, може да има чувство на вкочанетост, отежнато дишење или задушување, гадење, бранови на топлина или студ и слично.

Бидејќи тој го фокусира вниманието на овие физички симптоми и бара помош и третман за нив, понекогаш не е лесно да се постави точна дијагноза веднаш.

Многу такви луѓе исто така стануваат вознемирени за можен напад на паника во иднина и често стануваат депресивни. Ако се идентификувавте во овој опис и сметате дека оваа состојба ги надминува можностите за прилагодување, односно препознавање и следење на сопствените искривени мисли и верувања, контактирајте го вашиот лекар.

И додека негативните емоции како страв, анксиозност и депресија главно се поврзани со зголемена веројатност за преживување во природни опасности како земјотреси и заразни болести како Ковид-19, позитивните емоции како надежта, љубовта и довербата се поврзани со зголемен репродуктивен успех и грижа за потомство како и подобра соработка и економски успех.

Бројни експерименти потврдија дека намерно предизвикани позитивни емоции по на пр. испровоцираната вознемиреност ја поништува негативата (the undoing hypothesis), па затоа не е изненадувачки што луѓето кои имаат успешни и хармонични врски се поздрави, поотпорни на стрес, закрепнуваат побрзо и живеат подолго. Луѓето се најсоцијалното суштество од сите социјални животни, затоа епидемиолошките мерки како што е забраната за собирање им се тешки заради намалените можности за пријателство, љубов, радост и соработка, поради што не можат да ги наполнат батериите со позитивни емоции, пишува д-р Симиќ.

Гледајте помалку вести

Бидејќи не можеме да избегаме од ситуацијата во која се наоѓаме (пандемијата на Ковид-19 е глобална), еден од најефикасните начини за подобро регулирање на емоциите е да го одвлечеме вниманието: така го намалуваме фокусот на негативни мисли и вознемиреност за иднината.

Треба да гледате помалку вести, да исклучувате известувања за црна хроника на вашиот мобилен телефон, да ги опуштате мускулите, на пр. топли бањи, вежбајте вежби за дишење и истегнување, пијте зелен чај или чај од камилица кои делуваат смирувачки, најдете си хоби (на пример, градинарство) и домашни миленици (на пр. шетање на куче).

Наместо да сме пасивни и постојано да гледаме во екраните и паметните телефони, треба да одиме во природа сами или со пријател, да слушаме музика, да читаме книга. Одлични начини за подобра емоционална регулација се и промена на когнитивната проценка на сопствената ситуација (согледување на „поголемата слика“), дистанцирање (на пр. набљудување на ситуацијата од перспектива на трето лице) и прилагодување на емоционалните одговори, на пр. преку здрав хумор.

Доколку не се претерани, вежбањето и зголемената количина на сон (особено РЕМ сонот, фазата во која се појавуваат брзите движења на очите) се исто така добри начини да се зголеми нашата еластичност во ова стресно време бидејќи ја намалуваат реактивноста на амигдалата. Би додале и витамин Д во форма на капки ако престојуваме прекумерно во затворен простор без сонце. И можеби најважно од сè, да веруваме дека ќе најдеме начини да излеземе од тешкотиите и дека ќе дојдат подобри времиња.