СИТЕ НАШИ СТРАВОВИ СЕ СЛИВААТ ВО ЕДЕН, НАЈЛОШ ОД СИТЕ: Зошто толку се плашиме од смртта и болка, ако тие се природни?

Постојат многу рационални работи за кои треба да се грижиме кога размислуваме за сопствената смрт. Можеби најважното меѓу нив е грижата за тоа како нашите најблиски ќе се справат емоционално и материјално со животот без нас.

Сепак, многу од нашите најлоши стравови кога станува збор за смртта не се толку реални. Тие се темелат главно на тоа како ја замислуваме смртта, што резултира со страв што е неоснован. Добрата вест е дека ние веројатно веќе физички сме ги почувствувале и претрпеле работите полоши од умирање.

Во современото општество, повеќето луѓе имаат малку директно искуство со смртта, а повеќето не сакаат да зборуваат за тоа. Нашето општество е организирано на таков начин што починатите релативно брзо се одвојуваат од нас. Традицијата која поддржува простување со соочување со сцената на починато лице се помалку се практикува. Присуството на деца на погреби и гробишта генерално се избегнува, додавајќи чувство на страв и непознат поим за смртта. Ова е чувството со кое растат многумина од нас.

За повеќето луѓе, стравот од процесот на умирање вклучува страв од физичка болка, како и навидум застрашувачки, мистериозен процес со кој се гасне или бледнее свеста што го претставува нашето јас.

Страв од болка

Сите се плашиме од болка. Сите сме имале искуства со физичка болка, некои повеќе, некои помалку. Многу е веројатно дека сме биле сведоци на поекстремна болка и агонија кај другите луѓе, во споредба со она што самите сме го искусиле. Сите овие искуства и сцени прават да се плашиме од болка. Физичката болка е предизвикана од оштетување на живото ткиво. Бидејќи смртта е крајно уништување на живите ткива, можеме да претпоставиме дека смртта мора да биде исклучително болно искуство. Бидејќи никој што починал не може да го сподели тоа искуство со нас, природно е дека имаме страв од смрт.

Рационално гледано, како од медицинска гледна точка, нема причина да се претпоставува дека интензитетот на болката (или други форми на непријатност) од различни причини за смрт е поголем од интензитетот на болката од разни болести и повреди што можеби веќе ги имаме искусено, или болка искусена од други, и сме преживеале. Умирањето само по себе не мора да вклучува болни процеси – некои форми на смрт се болни, некои не. И, многу акутни повреди се всушност многу поболни подоцна отколку во моментот на повредата.

Многумина од нас кои преживеале екстремни форми на повреди или болести никогаш не би сакале да ги доживеат повеќе. Некои од нас, по ваквото искуство, долго се борат со психолошки последици и трауми. Постојат многу причини зошто можеме да очекуваме дека болката и страдањето на оние кои преживеале тешка повреда или болест ќе бидат многу потешки од оние кои починале. Па дури и оние кои ги доживеале најтрауматските настани успеваат да продолжат да живеат исполнет живот и да ја раскажат својата приказна.

Значи, иако сигурно знаеме дека не сакаме да го доживееме, вистинската болка сама по себе е нешто што сигурно може да се издржи и преживее. На ова укажуваат и искуствата наши и на други луѓе. Човечката способност да ги трпи страдањата е толку голема, а сепак толку изненадувачка.

Исчезнување на свеста

Што е со процесот што нагло ја завршува нашата свесност за нас самите и целото наше субјективно искуство? Бидејќи смртта, од биолошка гледна точка, подразбира целосно истребување на свеста, да се биде мртов значи дека нема да чувствуваме ништо. Е се чувствуваме точно како што се чувствувавме, да речеме, една година пред да се родиме. Едноставно нема да има кој да чувствува ништо.

Треба да се земе предвид прилично зачудувачкиот факт дека никогаш нема да знаеме ниту дека сме умреле. Ова јадро за првпат беше објаснето пред околу 2.300 години. Грчкиот филозоф Епикур напишал: „Зошто да се плашиме од смртта кога никогаш не можеме да ја знаеме?“. Римскиот епикурејски филозоф Лукретиј подоцна истакна дека нашата состојба на непостоење по нашата смрт е иста со нашата состојба на непостоење пред нашето раѓање.

Покрај секојдневното искуство на заспивање (особено кога станува збор за длабок сон, без соништа), процесот на губење на свеста поради повреда или болест, како и губење на свеста предизвикана од анестезија, ненадејно или постепено, се искуства што многумина од нас ги имаат. Нема причина да се мисли дека искуството на привремено губење на свеста е различно од искуството на трајно губење на свеста.

Луѓето можат да се чувствуваат во несвест само ако тоа се случи постепено. Но, всушност, никој не може да го знае искуството на несвест, освен ако не е во полусвесна состојба. Луѓето кои се реанимираат по клиничка смрт што траела неколку минути, не го опишуваат ова искуство на губење на свеста на кој било начин различно од губење на свеста заради минливи причини.

Значи, нашето разбирање дека процесот на умирање е нешто сосема туѓо на човечкото искуство е всушност погрешно. Имаме прилично добро искуство во тоа како се чувствува да се умре, или од прва рака или од искуството на другите.

Грабање на животот за роговите

Свесноста за кревкоста на нашето постоење, на минувањето на времето и на нашата сопствена смртност може да биде голем предизвик за нашата слика за самиот како важен, неопходен, незаменлив ентитет во универзумот. Може да нè исполни со чувство на скапоценост и благодарност за оваа шанса наречена живот и сите негови можности и вредности. Нашата сопствена минливост може да нè инспирира и мотивира да го живееме животот во потполност, со чувство дека не треба да ги трошиме нашите денови. Да искусиме, да се чувствуваме длабоко, да учиме, да растеме, да се поврзуваме со другите и да им даваме многу љубов на оние кои ќе останат по нас.

За да се надмине товарот на смртта, потребно е да се цени животот, да се негува сочувство кон другите и кога сакаме, да сакаме со целото свое срце. Свесноста за исчезнување и загуба, која е предодредена, може да ни помогне во тоа.

Нашата смртност и конечност нè потсетуваат на итноста да се живее тука и сега, со целосно присуство во животот и посветеност на најблиските. Најголемата победа над смртта е токму моментот кога смртта доаѓа за нас и нè наоѓа меѓу вистински живите.