Петта авенија број 175: Симболот на Њујорк на кој му се потсмевале и предвидувале дека ќе се сруши со првиот ветар

Една од најпознатите згради на Менхетен се наоѓа на Петтата авенија на бројот 175, а њујорчаните ја нарекуваат – пегла или Flatiron. Всушност, така го нарекоа необичниот триаголен дел на кој е изградена, помеѓу Петтата авенија, Бродвеј и 22-та и 23-та улица, која е широка само шест метри каде што се спојуваат нејзините две најдолги страни.

Иако официјално беше наречена Фулеровиот облакодер, според клиентот Џорџ Фулер, сопственик на градежна компанија од Чикаго, најголемата американска градежна компанија во тоа време, што многу придонесе за создавањето на препознатливата визија на Менхетен. Имено, компанијата на Фулер ги изгради, меѓу другите, зградата на Њујорк тајмс, хотелот Плаза и хотелот Савој-Плаза, иконски згради на Големото јаболко.

Зградата Flatiron е дизајнирана од Daniel H. Burnham, познат архитект и ко-основач на познатата архитектонска школа во Чикаго. Тоа е репрезентативен пример за краткотрајно движење, почеток на движењето Beaux-Arts од крајот на 19 век, познато по своите симетрични структури и оживувањето на класицизмот, но и видливото влијание на италијанската и француската ренесанса. Горниот дел на Flatiron е јасно инспириран од Арт Деко. Објектот всушност имитира класичен грчки столб, бидејќи нејзината фасада е јасно поделена на три дела – основа, оска и капител, што е нагласено со материјалите на фасадата и украсите.

Изградбата започнала во летото 1901 година, а зградата растела со неверојатна брзина од еден кат неделно. Сите челични делови биле исечени и подготвени надвор од локацијата, и само се споиле на лице место, што било многу брзо. Така, облакодерот висок речиси деведесет метри бил завршен за само една година.

Кога зградата Flatiron била завршена во 1902 година, многумина имале приговори. „Њујорк тајмс“ напишал дека е „монструозна“, „Њујорк трибјун“ со потсмев ја нарекол „скржаво парче пита“, а многу познати и анонимни критичари ја исмевале, ја нарекувале „лудилото на Бурнам“ и биле сигурни дека поради нејзината висина и обликот ќе се сруши пред првиот силен налет на ветрот. Ова до денес не се случило бидејќи Flatiron е една од првите челични конструкции во Њујорк со зајакната рамка во која се употребени дури 3.500 тони челик.

Во следните години стана чест мотив на уметнички фотографии, слики и разгледници и – еден од најпопуларните симболи на Њујорк. Најпознатите слики се создадени преку објективот на фотографите Едвард Стајхен и Алфред Штиглиц и импресионистичката сликарка Чајлд Хасам.

Компанијата на Фулер ја користела до 1929 година, а потоа била продадена – за прв пат. Зградата Flatiron беше прогласена за обележје на градот Њујорк во 1966 година, а во 1989 година за американско национално историско обележје.

Денес често можеме да ја видиме во филмови и на ТВ – можеби сте ја забележале во завршните наслови на шоуто на Летерман, во Пријатели, Спајдермен или делумно уништена во Годзила.